Αν είχατε κάποτε πέτρες στα νεφρά, πρέπει να περιμένετε ότι δυστυχώς στο μέλλον θα σχηματιστούν ξανά πέτρες. Για να αποφευχθεί αυτό, συνήθως αρκεί να πίνετε πολλά υγρά και να αλλάξετε τη διατροφή σας. Για ανθρώπους που συνεχίζουν να έχουν επαναλαμβανόμενα επεισόδια με πέτρες στα νεφρά, υπάρχουν και φάρμακα για να αποτραπεί μία νέα εμφάνιση.
Περίπου 30-50 στους 100 ανθρώπους που έχουν πέτρα στα νεφρά μπορούν να περιμένουν μια δεύτερη πέτρα μέσα σε πέντε χρόνια. Ενώ περίπου 10 στους 100 αναπτύσσουν συχνότερα πέτρες στα νεφρά. Επομένως τίθεται το ερώτημα πώς μπορούν να αποτρέψουμε τη δημιουργία νέων λίθων.
Οι πέτρες στα νεφρά μπορεί να έχουν πολλές αιτίες. Το πιο σημαντικό είναι να γνωρίζουμε τη χημική σύσταση των λίθων. Ορισμένες τιμές αίματος και ούρων παρέχουν επίσης ενδείξεις για τα αίτια. Περίπου το 80% όλων των λίθων στα νεφρά είναι πέτρες οξαλικού-ασβεστίου. Οι πέτρες ουρικού οξέος αντιπροσωπεύουν περίπου το 5-10%. Οι υπόλοιποι λίθοι είναι κατασκευασμένοι από στρουβίτη, κυστίνη ή άλλες πιο σπάνιες ουσίες.
Σαν πρώτο μέτρο αρκεί να πίνετε αρκετά και να προσαρμόσετε τη διατροφή σας. Σε άτομα υψηλού κινδύνου μπορεί να εφαρμοστεί και φαρμακευτική αγωγή για την προστασία από περαιτέρω πέτρες.
Το να πίνεις πολύ βοηθάει;
Πέτρες στα νεφρά εμφανίζονται όταν τα άλατα ασβεστίου ή ουρικού οξέος στα ούρα δεν είναι πλέον σε θέση να διαλυθούν. Αυτό μπορεί να συμβεί εάν η συγκέντρωσή τους είναι πολύ υψηλή. Τα άλατα στη συνέχεια σχηματίζουν κρυστάλλους, οι οποίοι γίνονται πέτρες. Αυτός ο κίνδυνος είναι μικρότερος όταν τα ούρα είναι όσο το δυνατόν πιο αραιωμένα.
Μια μελέτη έδειξε ότι ο κίνδυνος δημιουργίας δεύτερης πέτρας στα νεφρά μπορεί να μειωθεί εάν πίνετε περισσότερο από το συνηθισμένο: οι συμμετέχοντες στη μελέτη έπιναν τόσο πολύ που απέκκριναν περίπου 2,5 λίτρα ούρων την ημέρα. Σε μια περίοδο πέντε ετών φάνηκε ότι:
- 27 στους 100 ανθρώπους που ήπιαν την ίδια ποσότητα όπως πριν ανέπτυξαν δεύτερη πέτρα στα νεφρά
- 12 στους 100 ανθρώπους που έπιναν περισσότερα υγρά ανέπτυξαν δεύτερη πέτρα στα νεφρά
Επομένως, η αυξημένη ποσότητα λήψης υγρών κατάφερε σώσει 15 στους 100 ανθρώπους από νέα πέτρα στα νεφρά.
Αποφύγετε τα αναψυκτικά
Πολλά αναψυκτικά όπως η κόλα περιέχουν φωσφορικό οξύ (το πρόσθετο τροφίμων E338). Αυτό μπορεί να προάγει το σχηματισμό λίθων στα νεφρά. Στο ερώτημα εάν η διακοπή των αναψυκτικών μειώνει τον κίνδυνο για την δημιουργία νέων λίθων σε άτομα με ιστορικό νεφρολιθίασης, υπάρχει μόνο μία σημαντική μελέτη μέχρι στιγμής. Σε αυτήν, 500 άνδρες ενθαρρύνθηκαν να πίνουν λιγότερα αναψυκτικά. Κατά μέσο όρο, μείωσαν την κατανάλωσή τους σε λιγότερο από 100 ml την ημέρα (αυτό είναι λιγότερο από μισό ποτήρι). Σε σύγκριση με μια ομάδα ανδρών που δεν άλλαξαν τις προτιμήσεις τους για τα αναψυκτικά, μειώθηκε ο κίνδυνος για δημιουργία πετρών στα νεφρά.
Πιο αναλυτικά, κατά τη διάρκεια τριών ετών:
- 41 στους 100 άνδρες που έπιναν τόσα αναψυκτικά όπως πριν είχαν άλλη πέτρα στα νεφρά
- 34 στους 100 άνδρες που έπιναν λιγότερο αναψυκτικό είχαν άλλη πέτρα στα νεφρά
Αυτό σημαίνει ότι 7 στους 100 άντρες θα μπορούσαν να προστατευτούν από το να ξαναεμφανίσουν πέτρες εάν έπιναν λιγότερα αναψυκτικά. Μερικοί άνδρες τερμάτισαν τη συμμετοχή τους στη μελέτη πρόωρα – πιθανώς επειδή βρήκαν δύσκολη τη μετάβαση.
Έχει νόημα να αλλάξετε τη διατροφή σας;
Μια δίαιτα χαμηλή σε ασβέστιο είναι πιο επιβλαβής!
Οι πέτρες ασβεστίου αποτελούνται συχνά από ασβέστιο και οξαλικό (οξαλικό ασβέστιο). Και οι δύο ουσίες περιέχονται σε πολλά τρόφιμα. Η αποφυγή τροφών που περιέχουν οξαλικά όπως το παντζάρια, το σπανάκι, ο μαϊντανός, τα καρύδια και η σοκολάτα θεωρείται χρήσιμη. Η αποφυγή τροφών πλούσιων σε ασβέστιο όπως το γάλα, το τυρί ή το γιαούρτι δεν είναι καλή ιδέα. Μελέτες δείχνουν ότι μια δίαιτα χαμηλή σε ασβέστιο μάλλον ευνοούν τη δημιουργία πετρών στα νεφρά. Αν περιέχεται πολύ λίγο ασβέστιο στο φαγητό, περισσότερο οξαλικό διέρχεται στα ούρα.
Αλλιώς είναι τα πράγματα όταν το ασβέστιο λαμβάνεται σαν συμπλήρωμα διατροφής. Εδώ οι μελέτες δείχνουν ότι αυτό ευνοεί τη δημιουργία λίθων στα νεφρά (τουλάχιστον σε γυναίκες που βρίσκονται στην εμμηνόπαυση).
Τροφές πλούσιες σε οξαλικά, πρέπει να αποφεύγετε
Παντζάρια, σπανάκι, φρέσκα φασολάκια, πράσινες πιπεριές, μπάμιες, μαϊντανός, μελιτζάνα, κόκκινα σταφύλια, ακτινίδιο, σοκολάτα, κάσιους, τσάι, αμύγδαλα, διάφορα μούρα, φράουλες μεταξύ άλλων.
Οι διατροφικές αλλαγές μπορεί να βοηθήσουν!
Η πιο ισχυρή μελέτη για τη διατροφή και τις πέτρες στα νεφρά μέχρι σήμερα αφορούσε άνδρες, οι οποίοι είχαν υψηλό ασβέστιο στο αίμα. Στην πρώτη ομάδα άνδρες ενθαρρύνθηκαν:
- Να πίνουν πολλά υγρά
- Να αποφεύγουν τρόφιμα πλούσια σε οξαλικά (όπως καρύδια, σπανάκι και σοκολάτα)
- Να τρώνε λίγη ζωική πρωτεΐνη όπως κρέας και αυγά
- Να έχουν δίαιτα χαμηλή σε αλάτι
- Να λαμβάνουν τροφές με αρκετό αλλά όχι πολύ ασβέστιο, όπως γάλα, τυρί ή γιαούρτι (περίπου 1.000 έως 1.200 mg την ημέρα)
Οι άνδρες της ομάδας σύγκρισης έπρεπε απλά να πίνουν πολύ και να τηρούν δίαιτα χαμηλή σε οξαλικό και ασβέστιο.
Τα αποτελέσματα της μελέτης έδειξαν ότι η συνολική αλλαγή στη διατροφή μείωσε τον κίνδυνο για εμφάνιση πετρών στα νεφρά. Πιο αναλυτικά:
- Χωρίς αλλαγή στη διατροφή, 38 στους 100 άνδρες είχαν νέα πέτρα στα νεφρά μέσα σε πέντε χρόνια
- Με την αλλαγή στη διατροφή, 20 στους 100 άνδρες είχαν νέα πέτρα στα νεφρά μέσα σε πέντε χρόνια
- Άρα η αλλαγή της διατροφής βοήθησε 18 στους 100 άνδρες να αποφύγουν άλλη πέτρα στα νεφρά
Μερικές φορές συνιστάται επίσης μια διατροφή πλούσια σε φυτικές ίνες. Ωστόσο, δεν υπάρχουν επιστημονικά στοιχεία για προληπτική δράση.
Ο αντίκτυπος της δίαιτας χαμηλής περιεκτικότητας σε πουρίνες είναι ασαφής
Ειδικά τα άτομα με ουρική αρθρίτιδα και διαβήτη έχουν πέτρες ουρικού οξέος. Το ουρικό οξύ είναι προϊόν διάσπασης των λεγόμενων πουρινών. Οι πουρίνες σχηματίζονται κυρίως στον οργανισμό, αλλά επίσης προσλαμβάνονται και μέσω της τροφής. Επομένως, συνιστάται μια δίαιτα χαμηλής περιεκτικότητας σε πουρίνες (λίγα ψάρια, κρέας και θαλασσινά) για την πρόληψη των λίθων ουρικού οξέος.
Μέχρι στιγμής, ωστόσο, δεν υπάρχουν επιστημονικές μελέτες που να έχουν εξετάσει εάν μια δίαιτα χαμηλή σε πουρίνες μειώνει τον κίνδυνο εμφάνισης λίθων ουρικού οξέος.
Πότε χρησιμοποιούνται φάρμακα για την πρόληψη της πέτρας στα νεφρά;
Τα προληπτικά φάρμακα είναι μια επιλογή, εάν υπάρχει υψηλός κίνδυνος για εμφάνιση νέων λίθων στα νεφρά. Παραδείγματα υψηλού κινδύνου περιλαμβάνουν:
- αν οι πέτρες στα νεφρά εμφανίζονται στην παιδική ή εφηβική ηλικία
- οικογενειακή προδιάθεση για πέτρες στα νεφρά
- ορισμένες παθήσεις των νεφρών, του ουροποιητικού ή του γαστρεντερικού συστήματος
- άτομα με υπερδραστήριο παραθυρεοειδή αδένα
- αν οι πέτρες προκαλούνται από λοίμωξη του ουροποιητικού συστήματος
- πέτρες ουρικού οξέος
- πέτρες κυστίνης (που προκαλούνται από μια σπάνια κληρονομική μεταβολική διαταραχή)
Τα φάρμακα που χρησιμοποιούνται για την πρόληψη των λίθων στα νεφρά εξαρτώνται από τον τύπο της πέτρας:
Κιτρικά: Συνδέονται με διαλυμένο στα ούρα ασβέστιο και εμποδίζουν το σχηματισμό κρυστάλλων ασβεστίου. Χρησιμοποιούνται για την πρόληψη των λίθων ασβεστίου, ουρικού οξέος και κυστίνης.
Θειαζιδικά διουρητικά: Αυτά τα φάρμακα προκαλούν λιγότερο ασβέστιο στα ούρα (περισσότερο στο αίμα). Ανήκουν στα διουρητικά και προλαμβάνουν τις πέτρες ασβεστίου.
Αλλοπουρινόλη: Αυτό το δραστικό συστατικό αναστέλλει τη διάσπαση των πουρινών σε ουρικό οξύ και έτσι μειώνει το επίπεδο ουρικού οξέος στα ούρα. Η αλλοπουρινόλη χρησιμοποιείται κυρίως για την πρόληψη των λίθων ουρικού οξέος.
Άλλα φάρμακα :
- L-μεθειονίνη Φάρμακο που κάνει τα ούρα πιο όξινα, χρησιμοποιείται για την πρόληψη των λίθων που προκαλούνται από λοιμώξεις του ουροποιητικού συστήματος.
- Συμπληρώματα διατροφής με μαγνήσιο αυξάνουν την περιεκτικότητα σε μαγνήσιο στα ούρα. Εκεί, το μαγνήσιο δεσμεύει το οξαλικό και λέγεται ότι αναστέλλει το σχηματισμό λίθων από οξαλικό ασβέστιο.
Χρησιμοποιώντας εξετάσεις αίματος και ούρων και την ανάλυση των λίθων στα νεφρά, οι γιατροί μπορούν να αξιολογήσουν ποια φάρμακα έχουν νόημα.
Τα φάρμακα για την πρόληψη της δημιουργίας λίθων στα νεφρά λαμβάνονται σε καθημερινή βάση. Συνήθως λαμβάνονται μόνο αφού κάποιος είχε τουλάχιστον δύο φορές πέτρες στα νεφρά.
Πόσο αποτελεσματικά είναι τα φάρμακα για την πρόληψη της πέτρας στα νεφρά;
Μελέτες δείχνουν ότι τα φάρμακα που χρησιμοποιούνται συνήθως για την πρόληψη των λίθων στα νεφρά μπορούν να προστατεύσουν από περαιτέρω πέτρες στα νεφρά. Οι πέτρες οξαλικού ασβεστίου είναι οι πιο κοινές και οι περισσότερες μελέτες αφορούσαν άτομα με πέτρες ασβεστίου.
Κιτρικό άλας
Σε αρκετές μελέτες, το κιτρικό έδειξε να προστατεύσει από τις πέτρες στα νεφρά:
- Χωρίς κιτρικό άλας, 44 στους 100 ανθρώπους είχαν νέα πέτρα στα νεφρά μέσα σε δύο χρόνια
- Με το κιτρικό άλας, 11 στους 100 ανθρώπους είχαν άλλη πέτρα στα νεφρά μέσα σε δύο χρόνια
- Η θεραπεία έσωσε 33 στους 100 ανθρώπους από νέα πέτρα
Πιθανές παρενέργειες του κιτρικού περιλαμβάνουν γαστρεντερικά προβλήματα και διάρροια. Στις μελέτες, περίπου 12 στα 100 άτομα διέκοψαν τη θεραπεία λόγω παρενεργειών.
Θειαζιδικά διουρητικά
Μελέτες δείχνουν επίσης ότι τα θειαζιδικά διουρητικά μειώνουν τον κίνδυνο για πέτρες στα νεφρά:
- Χωρίς θειαζιδικά διουρητικά, 47 στα 100 άτομα είχαν νέα πέτρα στα νεφρά μέσα σε τρία χρόνια
- Με τα θειαζιδικά διουρητικά, 24 στα 100 άτομα είχαν νέα πέτρα στα νεφρά μέσα σε τρία χρόνια
- Έτσι, η λήψη του βοήθησε 23 στους 100 ανθρώπους να αποτρέψουν την επιστροφή των λίθων
Τα θειαζιδικά διουρητικά μπορεί να έχουν ποικίλες παρενέργειες. Αυτά περιλαμβάνουν χαμηλή αρτηριακή πίεση με ζάλη και κόπωση, ξηροστομία και στυτική δυσλειτουργία. Στις μελέτες, 8 στα 100 άτομα διέκοψαν τη θεραπεία λόγω παρενεργειών.
Αλλοπουρινόλη
Η αλλοπουρινόλη χρησιμοποιείται κυρίως για την πρόληψη των λίθων ουρικού οξέος. Μέχρι στιγμής, ωστόσο, η αποτελεσματικότητά της έχει μελετηθεί μόνο σε μελέτες που αφορούσαν άτομα με πέτρες ασβεστίου. Εκεί αποδείχθηκε ότι η αλλοπουρινόλη μπορεί να προστατεύσει από τις πέτρες ασβεστίου:
- Χωρίς αλλοπουρινόλη, 55 στους 100 ανθρώπους είχαν νέα πέτρα στα νεφρά μέσα σε τριάμισι χρόνια
- Με την αλλοπουρινόλη, 33 στους 100 ανθρώπους είχαν νέα πέτρα στα νεφρά μέσα σε τριάμισι χρόνια
- Το φάρμακο προστάτεψε έτσι 22 στους 100 ανθρώπους από νέα πέτρα
Η αλλοπουρινόλη μπορεί να προκαλέσει δερματικά εξανθήματα και μερικές φορές να προκαλέσει κρίση ουρικής αρθρίτιδας . Στις μελέτες, ωστόσο, δεν υπάρχουν περισσότεροι άνθρωποι που διέκοψαν τη θεραπεία με αλλοπουρινόλη λόγω παρενεργειών από τους συμμετέχοντες στη μελέτη που δεν έλαβαν το φάρμακο.
Περισσότερα φάρμακα
Άλλα φάρμακα που χρησιμοποιούνται για την πρόληψη ορισμένων τύπων λίθων, όπως το μαγνήσιο ή η L-μεθειονίνη, δεν έχουν μελετηθεί καλά. Δεν είναι επομένως σαφές εάν προστατεύουν από τις πέτρες στα νεφρά.